Gut Hastalığı ve Beslenme konusunda sizlere yardımcı olacağım konular aşağıdaki gibidir.
1.Gut Nedir?
2. Gut ve Diğer Hastalıklar?
3. Kilo Vermek Gut İçin Faydalı mıdır?
4. Gut ve Beslenme İlişkisi?
- Gut için potansiyel faydalı durumlar ve besinler: Pürin sınırlı diyet, Akdeniz Diyeti, az yağlı süt ürünleri, kiraz, kahve, C vitamini
- Gut için Potansiyel zararlı besinler: Fruktoz içerikli yiyecek (meyveler hariç) ve içecekler, alkol, yüksek pürin içerikli beslenme
5. Gut İçin Hangi Besinlerden Sakınmalıyız?
6. Sonuç?
1.Gut Nedir?
Gut, eklemleri etkileyen bir artrit türüdür. Hastalık, kanda ürik asit düzeyinin artmasıyla ortaya çıkar. Ürik asit, hücrelerde ve birçok besinde bulunan pürinlerin parçalanması sonucu oluşan doğal bir atık maddedir. Normalde böbrekler tarafından idrarla vücuttan uzaklaştırılır, ancak böbreklerin yeterince süzmemesi, bazı genetik yatkınlıklar ya da beslenme ve yaşam tarzı faktörleri ürik asidin kanda birikmesine yol açabilir. Seviyeler uzun süre yüksek kaldığında dokularda kristaller oluşur ve bu durum eklemlerde şişlik, hassasiyet ve şiddetli ağrıya neden olur.
Beslenme hem gutun gelişiminde hem de atakların önlenmesinde belirleyici rol oynar. Araştırmalara göre pürin açısından zengin yiyecekler gut hastalarında atak riskini yaklaşık beş kat artırabilir.
2. Gut ve Diğer Hastalıklar:
Gut hastalarında genellikle yüksek kolesterol, yükselmiş trigliserid, yüksek tansiyon ve bozulmuş glukoz toleransı da görülür. Bu durum, tip 2 diyabet, metabolik sendrom ve böbrek hastalığı riskini artırır. Ayrıca gut hastalarının yaklaşık yarısı fazla kilolu olup özellikle karın bölgesindeki yağlanma (santral obezite) kanda iltihap düzeylerini yükselterek gut ataklarını şiddetlendirebilir ve kalp hastalığı, diyabet ile metabolik sendrom riskini yükseltebilir.
3. Kilo Vermek Gut İçin Faydalı Mıdır?
Yapılan klinik çalışmalar, kilo vermenin ürik asit seviyelerini düşürdüğünü ve atak sıklığını azalttığını göstermektedir.
- Yavaş ve sürdürülebilir kilo kaybı önerilir.
- Ani ve aşırı kalori kısıtlamaları ürik asit seviyelerini geçici olarak artırabilir.
- Düzenli egzersiz hem kilo yönetimi hem de metabolik sağlık açısından faydalıdır.
4. Gut ve Beslenme İlişkisi
Gut tedavisinde beslenme kritik bir faktördür. Özellikle pürin içeriği yüksek yiyecekler, alkol ve fruktoz tüketimi ürik asit seviyelerini yükselterek atak riskini artırır. Öte yandan süt ürünleri, kiraz, C vitamini ve Akdeniz diyeti gibi beslenme şekilleri ürik asit seviyelerini düşürmede fayda sağlar.
- Süt Ürünleri: Az yağlı süt ve süt ürünleri, kandaki ürik asit düzeyini düşürmeye ve gut hastalığı riskini azaltmaya yardımcı olan önemli besinler arasında yer alır.
- Fruktoz: Sofra şekeri ve yüksek fruktozlu mısır şurubu gibi şekerlerin tüketimi son yıllarda hızla artmıştır. Bu durum, obezite, metabolik sendrom, diyabet ve kandaki ürik asit seviyesinin yükselmesi ile gut hastalığı riskinin artışıyla yakından bağlantılıdır. Özellikle şekerli içecekler, fruktoz kaynağı olarak serum ürik asidini artırır ve gut gelişme olasılığını yükseltir.
- Alkol: Alkol, gut riskini artırır ve atakları tetikleyebilir. Vücutta ürik asit üretimini yükseltirken, böbreklerin atılımını azaltır. Özellikle pürin açısından zengin bira, gut gelişimi ve ataklar için en riskli içeceklerden biridir. Araştırmalar, bira veya sert içki tüketiminin serum ürik asit düzeylerini yükselttiğini, buna karşın şarap tüketiminde aynı etki görülmediğini göstermektedir. Yine de tüm alkollü içecekler, şarap dahil, tekrarlayan gut atakları riskini artırabilir; bu nedenle gut hastaları atak riskini azaltmak için tüm alkol türlerini sınırlamalıdır.
- Kahve: Kahve tüketimi, serum ürik asit seviyelerini düşürebilir ve hiperürisemi riskini azaltabilir. Ancak kahve, orta ile yüksek düzeyde oksalat içerdiğinden, böbrek taşı sorunu yaşayan veya geçmişte taş düşürmüş kişiler için tüketimi sınırlamak gerekebilir.
- C Vitamini: Araştırmalar, C vitamini açısından zengin diyetlerin gut riskini azalttığını göstermektedir. Takviye konusunda doktorunuza danışınız.
- Kiraz: Yapılan bir çalışmada, yarım bardak kiraz veya kiraz özütü tüketenlerde, sonraki iki gün içinde yeni gut atağı geçirme olasılığı %35 azaldı. Başka bir çalışmada ise, günlük 280 gram kiraz tüketilmesi sonucu bir ay sonunda inflamasyon ve bağışıklıkla ilgili bazı parametrelerin kanda azalması sağlandı.
- Akdeniz Diyeti: Araştırmalar, Akdeniz diyetine daha fazla uyum sağlayan kişilerde hiperürisemi (yüksek ürik asit düzeyi) görülme sıklığının anlamlı şekilde azaldığını göstermiştir.
5. Hangi Besinlerden Sakınmalıyız?
Bu hastalık grubunda pürin içeriği açısından zengin besinlerin sınırlanmasında fayda vardır.
1.Yüksek Pürin İçeren Besinler (Kaçınılmasında fayda vardır.)
- Sakatatlar: karaciğer, böbrek, kalp, işkembe
- Av etleri: sülün, tavşan, geyik eti
- Yağlı balıklar: hamsi, ringa, uskumru, sardalya, alabalık
- Deniz ürünleri: midye, yengeç, karides, diğer kabuklular, balık yumurtası, havyar
- Diğerleri: hazır et suları, maya, bira ve diğer alkollü içecekler
2.Orta Pürin İçeren Besinler (Ölçülü tüketmekte fayda vardır)
- Etler, deniz ürünleri, kümes hayvanları
- **Kurubaklagiller
- **Bazı sebzeler: mantar, kuşkonmaz, karnabahar, ıspanak
- Tam tahıllar
3. Düşük Pürin İçeren Besinler (Güvenlidir)
- Süt ürünleri
- Yumurta
- Ekmek ve tahıllar
- Meyve ve sebzeler (orta pürin içeriğindeki sebzeler dışlandığında)
- Kuruyemişler
** Sebze ve bakliyat grubunun (fasulye, bezelye, mercimek, kuşkonmaz, ıspanak, mantar) orta düzeyde alınmasının serum ürik asit seviyelerine etkisinin olmadığı yapılan çalışmalarda ortaya konmuştur.
NOT: Yapılan bir çalışmada 2 haftalık düşük pürinli bir diyet uygulanmış. Kişilere 30 dakikalık düzenli orta şiddette egzersizler tavsiye edilmiş ve günlük 2,5-3,5L sıvı alımı tavsiye edilmiştir. Çalışma sonucunda serum ürik asit düzeylerinde azalma gözlemlenmiştir.
6.Sonuç:
Gut yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri ve dengeli beslenme büyük önem taşır.Profesyonel destek eşliğinde bu yaklaşımlar, semptomların kontrol altına alınmasına ve atakların azaltılmasına yardımcı olabilir. Gut hastalığıyla ilgili kişiye özel destek almak için İzmit Diyetisyen Seher Kökkaya’dan randevu alabilirsiniz; iletişim sayfamız üzerinden bize ulaşmanız yeterlidir.
Yararlanılan Kaynaklar:
ukgoutsociety.org
https://eurjmedres.biomedcentral.com/articles/10.1186/s40001-024-02012-1
https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC6125106
Mahan, L. K., & Raymond, J. L. (2017). Krause’s food & the nutrition care process (15th ed.). Elsevier.