1. Giriş

Halk arasında gizli şeker olarak bilinen prediyabet, kan şekeri düzeylerinin normalin üzerinde fakat diyabet tanı kriterlerinin altında olması ile tanımlanan bir metabolik durumdur. Bu durum, tip 2 diyabetin yanı sıra kardiyovasküler hastalıklar gibi ciddi komplikasyonlar açısından da önemli bir risk faktörüdür.

2. Prediyabet Tanı Kriterleri

Test	Prediyabet Aralığı	Kısaltma	Açıklama
HbA1c	%5.7 – %6.4 (39–47 mmol/mol)	A1C	Ortalama 2-3 aylık kan şekeri düzeyi
Açlık Plazma Glukozu (FPG)	100 – 125 mg/dL (5.6 – 6.9 mmol/L)	IFG	Bozulmuş Açlık Glukozu
2. saat OGTT Plazma Glukozu	140 – 199 mg/dL (7.8 – 11.0 mmol/L)	IGT	Bozulmuş Glukoz Toleransı

Not: Test değerleri normal sınırlara inse dahi risk tam olarak ortadan kalkmaz; özellikle üst sınıra yaklaştıkça diyabete dönüşme riski artmaktadır.

3. Prediyabetin Klinik Önemi:

Prediyabet yalnızca diyabetin ön evresi değil, aynı zamanda obezite, hipertansiyon ve dislipidemi gibi metabolik bozukluklarla da ilişkilidir. Bu durumun diyabete ilerlemesinin makrovasküler (koroner arter hastalığı, inme) ve mikrovasküler (retinopati, nefropati, nöropati) komplikasyonlara yol açabileceği gösterilmiştir.

4.Beslenme Müdahaleleri:

Prediyabetin yönetiminde yaşam tarzı değişiklikleri birinci basamak tedavi olarak önerilmektedir. Beslenme müdahaleleri şu başlıklar altında sınıflandırılabilir:

4.1. Düşük Kalorili Diyetler

Yapılan bir çalışmada düşük kalorili (810 kcal/gün) ve çok düşük kalorili (415–554 kcal/gün) diyetler karşılaştırıldığında, düşük kalorili diyetlerin daha az yağsız doku kaybı ve daha az yan etkiyle daha sürdürülebilir olduğu gözlenmiştir.

4.2. Düşük Glisemik İndeksli (GI) Diyetler

Yapılan bazı çalışmalarda düşük GI diyetlerin glukoz metabolizmasında, insülin direncinde ve pankreatik β-hücre fonksiyonlarında olumlu değişiklikler sağlayabildiği görülmüştür.

4.3. Spesifik Besinler

Tam Tahıllar: Rafine tahıllara göre Açlık kan şekeri, HbA1c, insülin duyarlılığı gibi parametrelerde daha iyi sonuçlar göstermiştir

Kahverengi Pirinç: Beyaz pirince göre kilo kaybı, kan basıncı ve lipid profilinde iyileşme sağlamıştır.

Meyveler: Çilek, yaban mersini, kızılcık gibi meyveler insülin duyarlılığı üzerinde olumlu etkiler göstermiştir.

Badem: HOMA-IR ve LDL kolesterol düzeylerinde anlamlı azalmalar bildirilmiştir.

4.4 Diyet Desenleri ve Kanıtlar

Akdeniz Diyeti: PREDIMED çalışmasında diyabet riskini %30 azalttığı gösterilmiştir.

Vejetaryen ve DASH Diyetleri: Epidemiolojik çalışmalar bu diyetlerin de T2DM riskini azalttığını göstermektedir.

Düşük Yağlı Diyetler: Bazı çalışmalar diyabet insidansında azalma bildirmiştir.

Aralıklı Oruç (IF): Kilo kaybı ve glisemik kontrol açısından umut verici bulgular mevcuttur ancak daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.

* Eldeki kanıtların sınırlı olması nedeniyle, bu beslenme düzenlerinden hangisinin en etkili olduğu kesin olarak bilinmemektedir.

*Genel öneri: Nişastalı olmayan sebzeleri artırmak, ilave şekeri ve rafine tahılları azaltmak, işlenmiş besinler yerine tam besinleri tercih etmek.

*Size uygun en doğru öneriyi almak için diyetisyeninize danışabilirsiniz.

4.5 Diğer Yaklaşımlar

Vitamin D: Serum düzeylerinde artış görülse de metabolik parametrelerde tutarlı bir iyileşme sağlanamamıştır.

Tiamin, L-Arginin, İnülin, Krom vb.: Bazı takviyelerin olumlu etkileri olsa da, genellikle sınırlı ve düşük kanıt düzeyindedir.

NOT: Takviye konusunda mutlaka doktora danışılmalıdır.

4.6 Hedefler ve Öneriler

Prediyabetli bireylerde, tip 2 diyabete ilerlemenin önlenmesi için hedef kilo kaybı %7–10’dur.

Haftada en az 150 dakika orta yoğunlukta aerobik aktivite (örneğin, saatte 5–6 km yürüyüş) veya haftada en az 90 dakika yüksek yoğunluklu aerobik aktivite
Ayrıca, haftada iki veya daha fazla gün tüm büyük kas gruplarını çalıştıran kas güçlendirme egzersizleri de önerilir.

*Yaşam tarzı müdahaleleri ile kontrol grubunu karşılaştıran klinik çalışmalar, yaşam tarzı değişikliklerinin tip 2 diyabet (T2DM) riskini %29 ila %67 oranında azalttığını bildirmiştir.

5. T2DM Riski Yüksek Bireyler Nelere Dikkat Edebilir?

Pratik öneriler:

• Gazlı içecekler ve meyve suları yerine su veya kalorisiz içecekleri tercih edin. Bu içecekleri azaltmak ya da tamamen bırakmak sağlığınız için faydalı olacaktır.

• Patates cipsi gibi yüksek kalorili atıştırmalıklar yerine, daha hafif bir seçenek olan patlamış mısırı tercih edin.

• Her akşam yemeğine mutlaka en az bir çeşit sebze eklemeye özen gösterin.

• Salatalarda kullandığınız soslara dikkat edin; yüksek kalorili ve yağlı soslardan kaçının.

• Tatlı olarak kek, turta veya kurabiye yerine taze meyveleri tercih edin.

• Kalori alımını azaltmak için alışık olduğunuz yiyeceklerin porsiyonlarını küçültün.

• Dışarıda yemek yerken ana yemeğinizi bir arkadaşınızla paylaşın.

• Kızartma yerine fırınlama, haşlama, buharda pişirme veya ızgara gibi sağlıklı pişirme yöntemlerini kullanın.

• Yemek pişirirken kullandığınız yağ miktarını azaltmaya dikkat edin.

• Tereyağı, kuyruk yağı ve margarin gibi doymuş yağ içeriği yüksek ürünleri sınırlayın.

• Zeytinyağı, kanola yağı gibi daha sağlıklı yağ seçeneklerini tercih edin.

• Haftada bir kez etsiz bir öğün planlayın; et yerine nohut, mercimek gibi baklagillerden gelen bitkisel proteinleri deneyin.

• Haftada en az iki kez balık tüketmeye çalışın.

• Yağsız etleri veya derisiz tavuk etini tercih edin.

• Sosis, salam, sucuk, pastırma gibi işlenmiş ve yağ/sodyum oranı yüksek et ürünlerinin tüketimini azaltın.

• Dondurma, kek ve kurabiye gibi tatlıları daha seyrek ve küçük porsiyonlar halinde tüketin. Bu tür yiyecekleri özel günlerle sınırlandırmaya çalışın.

Yararlanılan Kaynaklar

(1), (2), (3), (4),(5) ,(6)

Konuyla ilgili sorularınızı iletmek veya randevu talebinde bulunmak için iletişim sayfamdan bana ulaşabilirsiniz.

Yazıda geçen Akdeniz ve DASH diyeti ile ilgili bilgi sahibi olmak için makalelerim kısmına göz atabilirsiniz.

Sağlıkla Kalın…